ロドリゲスの回転公式(クォータニオンによる説明 その2)

 前回使った  \xi_0 \boldsymbol{\xi}クォータニオン四元数,しげんすう)を使うとひとまとめに扱うことができる.クォータニオンは3種類の「虚数 i, j, k を使って定義される.


 \begin{align}
  \breve{\xi} \equiv  \xi_0 1 + \xi_1 i + \xi_2 j+\xi_3 k = \xi_0 + \boldsymbol{\xi}
\end{align}


 \begin{align}
 ij = ji = k,\ \ jk=-kj = i,\ \ ki=-ik=j,\ \ i^2=j^2=k^2=-1
\end{align}


 \breve{} 」 はクォータニオンを表す記号とする.このとき


 \begin{align}
  \breve{\xi}'' &\equiv \breve{\xi}' \breve{\xi} \\\\
  &= ( \xi'_0 + \xi'_1 i + \xi'_2 j+\xi'_3 k )( \xi_0 + \xi_1 i + \xi_2 j+\xi_3 k ) \\\\
  &= (\xi'_0 \xi_0 - \xi'_1 \xi_1 - \xi'_2 \xi_2 - \xi'_3 \xi_3)
  +(\xi'_0 \xi_1+\xi'_1\xi_0+\xi'_2 \xi_3 - \xi'_3 \xi_2)i \\\\
  &\ + (\xi'_0 \xi_2+\xi'_2\xi_0+\xi'_3 \xi_1 - \xi'_1 \xi_3)j
  +(\xi'_0 \xi_3+\xi'_3\xi_0+\xi'_1 \xi_2 - \xi'_2 \xi_1)k \\\\
  &= \xi'_0 \xi_0 - \boldsymbol{\xi}'\cdot\boldsymbol{\xi} + \xi_0 \boldsymbol{\xi}' + \xi'_0 \boldsymbol{\xi} + \boldsymbol{\xi}'\times\boldsymbol{\xi}
  \tag{1} \label{1}
\end{align}


となる.これはその1の(3)式と同じ表式である.


 クォータニオンスカラー  \xi_0 と3次元ベクトル  \boldsymbol{\xi} の組  (\xi_0, \boldsymbol{\xi}) であって,積の演算規則


 \begin{align}
  (\xi'_0, \boldsymbol{\xi}')(\xi_0, \boldsymbol{\xi})=(\xi'_0 \xi_0-\boldsymbol{\xi}'\cdot\boldsymbol{\xi}, \ \xi_0\boldsymbol{\xi}'+\xi'_0\boldsymbol{\xi}+\boldsymbol{\xi}'\times\boldsymbol{\xi})
\end{align}


を満たすもの,と考えることもできる. \boldsymbol{\xi} は通常のベクトルとみなして計算できる.


 3次元空間の単位ベクトルをクォータニオンを使って


 \begin{align}
  \breve{r} = x_1 i+x_2 j + x_3 k = \mathbf{r},\quad x_0=0, \quad x_1^2+x_2^2+x_3^2=1
\end{align}


と定義する.このとき  \breve{r} の回転は


 \begin{align}
  \breve{r}' = \breve{\xi} \breve{r} \breve{\xi}^\dagger
\end{align}


で与えられる.ここで


 \begin{align}
   \breve{\xi}^\dagger = \xi_0 - \boldsymbol{\xi}
\end{align}


である.

確認

\eqref{1}の規則を使うと


 \begin{align}
\breve{r}^{\prime} &=\left(\xi_{0}+\boldsymbol{\xi}\right) \mathbf{r}\left(\xi_{0}-\boldsymbol{\xi}\right) \\\\
&=\left(\xi_{0}+\boldsymbol{\xi}\right)\left(\mathbf{r} \cdot \boldsymbol{\xi}+\xi_{0} \mathbf{r}-\mathbf{r} \times \boldsymbol{\xi}\right) \\\\
&=\xi_{0}(\mathbf{r} \cdot \boldsymbol{\xi})-\boldsymbol{\xi} \cdot\left(\xi_{0} \mathbf{r}-\mathbf{r} \times \boldsymbol{\xi}\right)+\xi_{0}\left(\xi_{0} \mathbf{r}-\mathbf{r} \times \boldsymbol{\xi}\right)+(\mathbf{r} \cdot \boldsymbol{\xi}) \boldsymbol{\xi}+\boldsymbol{\xi} \times\left(\xi_{0} \mathbf{r}-\mathbf{r} \times \boldsymbol{\xi}\right) \\\\
&=\left(\xi_{0}^{2}-\xi^{2}\right) \mathbf{r}-2 \xi_{0}(\mathbf{r} \times \boldsymbol{\xi})+2(\mathbf{r} \cdot \boldsymbol{\xi}) \boldsymbol{\xi} \\\\
&=(\cos^2(\theta/2)-\sin^2(\theta/2)) \mathbf{r} -2\sin(\theta/2)\cos(\theta/2) (\mathbf{r}\times\mathbf{n})+2\sin^2(\theta/2) \mathbf{r}\cdot\mathbf{n})\mathbf{n} \\\\
&=\mathbf{r} \cos (\theta)-(\mathbf{r} \times \mathbf{n}) \sin (\theta)+(\mathbf{r} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}(1-\cos (\theta)) \\\\
&=(\mathbf{r} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}+[\mathbf{r}-(\mathbf{r} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}] \cos (\theta)+(\mathbf{n} \times \mathbf{r})  \sin (\theta) \tag{2} \label{2}
\end{align}


となる.\eqref{2}はロドリゲスの回転公式であるから,正しく回転を表現している.(確認終)