電磁気学の基礎 II (その38) 17.7.3

電磁気学の基礎 II」太田浩一 著 (シュプリンガージャパン) の読書メモ


 17.7.3節. [\phi, N]=-i のとき,キャンベル・ベーカー・ハウスドルフの公式を使うと


 \begin{align}
 e^{i\phi}Ne^{-i\phi} = N + [i\phi, N] = N+1
\end{align}


になる.


  N=a^\dagger a の固有状態  |n\rangle


 \begin{align}
  |n\rangle = \frac{1}{\sqrt{n!}}(a^\dagger)^n |0\rangle,\quad
  a^\dagger|n\rangle = \sqrt{n+1}|n+1\rangle, \quad a|n\rangle =\sqrt{n}|n-1\rangle
\end{align}


 \begin{align}
  \langle n|a = \sqrt{n+1}\langle n+1|
\end{align}


などの性質をもつ.また


 \begin{align}
   \langle N \rangle  \equiv \langle \alpha |N|\alpha \rangle = \langle \alpha|a^\dagger a|\alpha \rangle = |\alpha|^2
\end{align}


及び


 \begin{align}
  \langle n|a|\alpha \rangle = \alpha \langle n|\alpha\rangle
\end{align}


であるが,


 \begin{align}
  \langle n |a|\alpha\rangle = \sqrt{n+1}\langle n+1|\alpha\rangle 
\end{align}


でもあるので,


 \begin{align}
  \langle n+1|\alpha\rangle = \frac{\alpha}{\sqrt{n+1}}\langle n|\alpha\rangle
\end{align}


が成り立つ.これを繰り返し使うと


 \begin{align}
  \langle n|\alpha\rangle = \frac{\alpha}{\sqrt{n}}\langle n-1|\alpha \rangle = \frac{\alpha^2}{\sqrt{n(n-1)}}\langle n-2|\alpha\rangle = \cdots
  = \frac{\alpha^n}{\sqrt{n!}}\langle 0|\alpha\rangle
\end{align}


となる.これから


 \begin{align}
  |\alpha\rangle = \sum_{n=0}^\infty |n\rangle\langle n|\alpha\rangle = \langle 0|\alpha\rangle \sum_{n=0}^\infty |n\rangle \frac{\alpha^n}{\sqrt{n!}}
  =  \langle 0|\alpha\rangle \sum_{n=0}^\infty \frac{\alpha^n (a^\dagger)^n}{n!}|0\rangle = \langle 0|\alpha\rangle  e^{\alpha a^\dagger}|0\rangle
\end{align}


となる.この3番目の式を使うと,規格化条件


 \begin{align}
  \langle \alpha|\alpha\rangle = |\langle 0|\alpha\rangle|^2 \sum_{n=0}^\infty \frac{|\alpha|^{2n}}{n!}
  =  |\langle 0|\alpha\rangle|^2  e^{|\alpha|^2} = 1
\end{align}


により


 \begin{align}
  \langle 0|\alpha\rangle = e^{-|\alpha|^2/2}
\end{align}


となる.よって


 \begin{align}
  |\alpha\rangle = e^{\alpha a^\dagger -|\alpha|^2/2} |0\rangle
\end{align}


となる.これを使うと


 \begin{align}
  \langle n|\alpha\rangle = e^{-|\alpha|^2/2} \frac{\alpha^n}{\sqrt{n!}}
\end{align}


であるので,コヒーレント状態で粒子数が  n である確率は


 \begin{align}
  P(n) = |\langle n|\alpha\rangle|^2 = e^{-|\alpha|^2} \frac{|\alpha|^{2n}}{n!} = e^{-\langle N\rangle}\frac{\langle N\rangle^n}{n!}
\end{align}


となる.これはポアソン分布である.


  N, \phi を期待値の周りで展開して  \delta N=N-\langle N \rangle, \delta \phi=\phi-\langle \phi \rangle の2次まで残す.


 \begin{align}
  \langle \alpha |a |\alpha\rangle = e^{i\phi}\sqrt{N} = e^{i\langle\phi\rangle}\sqrt{\langle N\rangle}
  \left\langle \alpha\left|  1- \frac{1}{2}(\delta\phi)^2-\frac{1}{8\langle N\rangle^2}(\delta N)^2 +\frac{i}{2\langle N\rangle}\delta\phi \delta N  \right| \alpha\right\rangle 
\end{align}


これは  e^{i\phi}\sqrt{N} \delta N=0, \delta \phi=0 のまわりに展開すれば得られる.1次の揺らぎは期待値を取れば相殺して消えることを使った.( \langle \delta N \rangle = \langle N-\langle N\rangle \rangle = 0)


 \begin{align}
   \delta \phi \delta N = [\delta \phi, \delta N]+\delta N \delta \phi = -i + \delta N \delta \phi 
\end{align}


より


 \begin{align}
  \delta \phi \delta N = \frac{\delta \phi \delta N + \delta N \delta \phi  -i}{2}
\end{align}


となる. \langle \alpha|a|\alpha\rangle = \alpha = e^{i\theta}\sqrt{\langle N\rangle} と比べると(なぜ  e^{i\langle\phi\rangle}\sqrt{\langle N\rangle} ではないのか?)


 \begin{align}
  - \frac{1}{2}(\Delta\phi)^2-\frac{1}{8\langle N\rangle^2}(\Delta N)^2 +\frac{1}{4\langle N\rangle}=0
\end{align}


 \begin{align}
  \theta = \langle\phi \rangle + \frac{1}{4\langle N\rangle}\langle \alpha|\delta\phi\delta N+\delta N \delta\phi|\alpha\rangle
\end{align}


となる. (\delta N)^2 = \langle N \rangle より


 \begin{align}
  \Delta \phi = \frac{1}{2\sqrt{\langle N\rangle}} = \frac{1}{2\Delta N}
\end{align}


になる. \delta \Delta の違いは期待値を取っているかどうかである.