電磁気学の基礎 II (その18) 14.5

電磁気学の基礎 II」太田浩一 著 (シュプリンガージャパン) の読書メモ


  [\mathbf{R}] t' で展開し,P432の  [R] の表式を使って  [R]  R で表すとP435の最初の式を得る.同じことを  [\mathbf{v}] について行うと2番目の式になる.これから展開の主要項では  [R] \sqrt{[ \mathbf{R}^2]} から求まり, [\mathbf{R}-(R/c)\mathbf{v}] が計算できる.また, [\mathbf{R}] [\mathbf{v}] から  (1/c)[\mathbf{R}\cdot\mathbf{v}] が得られ,これにより  [s] [1/s^3] が得られる.以上の結果を(14.21)に使う.


 \begin{align}
  \left[ \frac{R}{s^3}(\mathbf{n}-\pmb{\beta})(1-\beta^2)\right] &=
  \left[ \frac{1}{s^3}\left(\mathbf{R}-\frac{R}{c}\mathbf{v}\right)\left(1-\frac{v^2}{c^2}\right)\right] \\
  &= \frac{\mathbf{R}}{R^3}\left\{ 1-\frac{3}{2c^2}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}} 
  +\frac{15}{8c^4}(\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}})^2+\frac{17R^2}{8c^4}\dot{v}^2\right\} \\
  &\ +\frac{1}{2c^2R}\dot{\mathbf{v}}-\frac{5}{4c^4 R}\dot{\mathbf{v}}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}
  -\frac{1}{3c^3}\ddot{\mathbf{v}}\cdots
\end{align}


 \begin{align}
  \left[\frac{R^2}{cs^3}\mathbf{n}\times((\mathbf{n}-\pmb{\beta})\times\dot{\pmb{\beta}})\right]&=
  \left[\frac{1}{c^2s^3}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}\left(\mathbf{R}-\frac{R}{c}\mathbf{v}\right)-
  \frac{R}{c^2s^3}s\dot{\mathbf{v}}\right]
\end{align}


 \begin{align}
  \left[\frac{1}{c^2s^3}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}\left(\mathbf{R}-\frac{R}{c}\mathbf{v}\right)\right] &=
  \frac{\mathbf{R}}{R^3}\left\{ \frac{1}{c^2}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}
  -\frac{3}{2c^4}(\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}})^2-\frac{R^2}{2c^4}\dot{v}^2\right\} \\
  &\ +\frac{1}{2c^4R}\dot{\mathbf{v}}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}+\cdots
\end{align}


 \begin{align}
  \left[ -\frac{R}{c^2s^3}s\dot{\mathbf{v}}\right] &=
  -\frac{1}{c^2R}\dot{\mathbf{v}}+\frac{1}{c^3}\ddot{\mathbf{v}}
  +\frac{1}{c^4R}\dot{\mathbf{v}}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}
\end{align}


これらによりP435の電場  \mathbf{E} を得る.


 球殻の自己力について,第1, 2項は


 \begin{align}
  & -\frac{1}{8\pi\epsilon_0 c^2}\int dS \sigma(\mathbf{x})\int dS'\sigma(\mathbf{x}')
  \left( \frac{\mathbf{R}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{R^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{R}\right) \\
  &\ = -\frac{1}{8\pi\epsilon_0 c^2}\int dV \varrho(\mathbf{x})\int dV'\varrho(\mathbf{x}')
  \left( \frac{\mathbf{R}\mathbf{R}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{R^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{R}\right) \\
  &= -\frac{q}{8\pi\epsilon_0 c^2}\int dV \varrho(\mathbf{x})
  \left( \frac{\mathbf{R}_1\mathbf{R}_1\cdot\dot{\mathbf{v}}}{R_1^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{R_1}\right)\\
 &\qquad\qquad
  (\varrho(\mathbf{x}')=q\delta(\mathbf{x}'-\mathbf{r}_1),\ \mathbf{R}_1=\mathbf{x}-\mathbf{r}_1)\\
  &= -\frac{q}{8\pi\epsilon_0 c^2}\int dV \varrho(\mathbf{x})
  \left( \frac{\mathbf{x}\mathbf{x}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{r^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{x}\right)
\end{align}


となる. \varrho(\mathbf{x}) は球殻の電荷密度  q/(4\pi a^2) である。 \dot{\mathbf{v}} z 軸方向にとると


 \begin{align}
  \int d\Omega \left( \frac{\mathbf{x}\mathbf{x}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{r^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{x}\right)
  = \frac{2\pi \dot{v}_z}{r}\int_{-1}^1 d\cos\theta (\cos^2\theta+1)
  = \frac{16\pi \dot{v}_z}{3r} = \frac{16\pi\dot{\mathbf{v}}}{3r}
\end{align}


になるので


 \begin{align}
  -\frac{q}{8\pi\epsilon_0 c^2}\int dV \varrho(\mathbf{x})
  \left( \frac{\mathbf{x}\mathbf{x}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{r^3}+\frac{\dot{\mathbf{v}}}{x}\right)
  = -\frac{q}{8\pi\epsilon_0 c^2}\frac{q}{4\pi a^2}a^2\frac{16\pi\dot{\mathbf{v}}}{3a}
  = -\frac{\mu_0 q^2}{6\pi a}\dot{\mathbf{v}}
\end{align}


を得る.また第3項は


 \begin{align}
\frac{1}{4\pi\epsilon_0}\frac{2}{3c^3}\ddot{\mathbf{v}}\int dS \sigma(\mathbf{x})\int dS'\sigma(\mathbf{x}')
  =\frac{\mu_0 q^2}{6\pi c}\ddot{\mathbf{v}}
\end{align}


になるので,まとめるとP435の一番下の式になる.


 アブラハム-ローレンツ力は種々の困難がある.これは  1/c の展開に起因するものだろうか.


 パウリによるパラドクスは興味深いが,その解決法がかなり奇妙である.結果的にはラーモアの公式に一致するが,このような考え方で本当によいのだろうか.