電磁気学の基礎 II (その41) 18.4

電磁気学の基礎 II」太田浩一 著 (シュプリンガージャパン) の読書メモ


 (18.13)の置き換えで  \pmb{\nabla}\times\mathbf{E}'+\dot{\mathbf{B}}=0,\ \pmb{\nabla}\cdot\dot{\mathbf{B}}'=0 となることはすぐにわかる.また


\begin{align}
   \pmb{\nabla}\cdot \mathbf{E}' = \sqrt{\epsilon_r} \pmb{\nabla}\cdot\mathbf{E} = \frac{\sqrt{\epsilon_r}}{\epsilon}\varrho
   = \frac{\epsilon_r}{\epsilon}\varrho'  = \frac{1}{\epsilon_0}\varrho'
\end{align}


であり,


\begin{align}
  \pmb{\nabla}\times \mathbf{H}-\dot{\mathbf{D}} = \frac{1}{\mu}\pmb{\nabla}\times\mathbf{B}-\epsilon \dot{\mathbf{E}}=\mathbf{J}
\end{align}


を使うと


\begin{align}
  \pmb{\nabla}\times \mathbf{B}' - \mu'_0 \epsilon_0 \dot{\mathbf{E}}'
  &= \sqrt{\epsilon_r} \pmb{\nabla}\times\mathbf{B} - \mu_0 \mu_r \epsilon_r \epsilon_0 \sqrt{\epsilon_r} \dot{\mathbf{E}} \\
  &= \sqrt{\epsilon_r} \pmb{\nabla} \times\mathbf{B} - \mu \epsilon \sqrt{\epsilon} \dot{\mathbf{E}} \\
  &= \sqrt{\epsilon_r}\mu \mathbf{J} \\
  &= \epsilon_r \mu \mathbf{J}' = \mu_0 \mu_r \epsilon_r \mathbf{J}' = \mu'_0 \mathbf{J}'
\end{align}


になる.


 正弦波の電磁波について境界条件は,境界面で位相が等しいという条件


\begin{align}
\mathbf{k}_1\cdot\mathbf{x}-\omega_1 t = \mathbf{k}'_1\cdot\mathbf{x}-\omega'_1 t = \mathbf{k}_2\cdot\mathbf{x}-\omega_2 t
\end{align}


が境界面上の任意の  \mathbf{x}, t で成り立つ.これから


\begin{align}
   \omega_1 = \omega'_1 = \omega_2
\end{align}


となる.また,境界の位置を  z=0 の平面上にとり,  \mathbf{x}=(x, y, 0) とし,  \mathbf{k}_1 の向きを  xz 平面上にとると,  x 成分について


\begin{align}
  k_{1x} = k'_{1x}=k_{2x}
\end{align}


であり,これは入射角  \theta_1,反射角  \theta'_1,屈折角  \theta_2 で表すと


\begin{align}
  k_1 \sin\theta_1 = k'_1\sin\theta'_1 = k_2\sin\theta_2
\end{align}


になる.入射と屈折は同じ媒質内なので  k_1=k'_1 であるから,  \theta_1=\theta'_1 となり


\begin{align}
  \frac{\sin \theta_1}{\sin\theta_2}=\frac{k_2}{k_1} =\frac{\omega_2/v_2}{\omega_1/v_1}= \frac{v_1}{v_2}
\end{align}


となる.これから


\begin{align}
  \frac{\sin\theta_1}{v_1}=\frac{\sin\theta_2}{v_2},\quad
    n_1 \sin\theta_1 = n_2\sin\theta_2
\end{align}


が得られる.


 光学活性の場合について,ファラデイの法則から


\begin{align}
  \mathbf{B}_\pm &= \frac{1}{\omega}\mathbf{k}\times\mathbf{E}_\pm = \frac{k}{\omega}\mathbf{e}_z\times\mathbf{E}_\pm 
=  (\mathbf{e}_y\mp i \mathbf{e}_x) \frac{kE_0}{\omega} e^{ikz-i\omega t}
= \mp i\frac{k}{\omega}\mathbf{E}_{\pm}
\end{align}


となる. \pmb{\nabla}\times\mathbf{B}=\mu\epsilon\dot{\mathbf{E}}-\mu(\alpha+\beta)\ddot{\mathbf{B}} の両辺を計算すると



\begin{align}
  \pmb{\nabla}\times\mathbf{B}_\pm = i\mathbf{k}\times\mathbf{B}_\pm=
  (-i\mathbf{e}_x \pm \mathbf{e}_y) \frac{k^2 E_0}{\omega} e^{ikz-i\omega t}
  = -i \frac{k^2}{\omega} \mathbf{E}_{\pm}
\end{align}


\begin{align}
  \mu \epsilon \dot{\mathbf{E}}_\pm-\mu(\alpha+\beta)\ddot{\mathbf{B}}_\pm
  &= (-i\mathbf{e}_x \pm \mathbf{e}_y) \mu \epsilon \omega E_0 e^{ikz-i\omega t} \\
  &\ +(\mathbf{e}_y \mp i\mathbf{e}_x)(\alpha+\beta)\mu k\omega E_0 e^{ikz-i\omega t} \\
  &= -i\mu \epsilon\omega \mathbf{E}_{\pm} \mp i (\alpha+\beta)\mu k \mathbf{E}_{\pm}
\end{align}


となるので


\begin{align}
  i \left[  - \frac{k^2}{\omega} + \mu \epsilon\omega  \pm  (\alpha+\beta)\mu k \right]\mathbf{E}_\pm=0
\end{align}


すなわち


\begin{align}
   \frac{k^2}{\omega} = \mu\epsilon \omega \pm \mu (\alpha+\beta) k\omega
\end{align}


となる. n_\pm=ck/\omega,  \mu\epsilon=1/v^2=n^2/c^2 より  n_\pm^2 の表式を得,2次方程式を解いて  \alpha, \beta の2次以上を無視すると  n_\pm の表式を得る.


  \theta_\pm = in_\pm \omega z/c とおくと


\begin{align}
  \mathbf{E} &= \frac{1}{2}(\mathbf{E}_++\mathbf{E}_-) \\
  &= \frac{E_0}{2}\left[ (\mathbf{e}_x+i\mathbf{e}_y)  e^{i n_+ \omega z/c-i\omega t}
  +  (\mathbf{e}_x-i\mathbf{e}_y) e^{i n_- \omega z/c-i\omega t} \right] \\
  &= \frac{E_0 e^{-i\omega t}}{2}\left[ (\mathbf{e}_x+i\mathbf{e}_y)(\cos\theta_+ + i\sin\theta_+)
  +(\mathbf{e}_x-i\mathbf{e}_y)(\cos\theta_- + i\sin\theta_-) \right] \\
  &= \frac{E_0 e^{-i\omega t}}{2} \bigg[ \mathbf{e}_x [\cos\theta_+ + \cos\theta_-
  + i (\sin\theta_++\sin\theta_-) ] \\
  &\qquad -\mathbf{e}_y [\sin\theta_+-\sin\theta_- +i (-\cos\theta_+ + \cos\theta_-)] \bigg] \\
  &= E_0 e^{-i\omega t} \bigg[ \mathbf{e}_x \bigg\{ \cos \frac{\theta_++\theta_-}{2} \cos\frac{\theta_+ - \theta_-}{2} 
  +i \sin \frac{\theta_++\theta_-}{2} \cos\frac{\theta_+ - \theta_-}{2}  \bigg\} \\
  &\quad -\mathbf{e}_y \bigg\{ \cos \frac{\theta_++\theta_-}{2} \sin\frac{\theta_+ - \theta_-}{2}
  + i \sin \frac{\theta_++\theta_-}{2} \sin\frac{\theta_+ - \theta_-}{2} \bigg\} \bigg] \\
  &= \bigg[ \mathbf{e}_x \cos\frac{\theta_+ - \theta_-}{2}  
 -\mathbf{e}_y \sin\frac{\theta_+ - \theta_-}{2}  \bigg]  E_0 e^{ i(\theta_++\theta_-)/2-i\omega t}
\end{align}


となる. \theta = (\theta_+ - \theta_-)/2 とすると


\begin{align}
  \mathbf{E} = ( \mathbf{e}_x \cos\theta
 -\mathbf{e}_y \sin\theta  ) E_0 e^{ i(n_++n_-)\omega z/2c-i\omega t}
\end{align}


である.光が物質中を  z=l だけ進むと


\begin{align}
  \theta = \frac{\omega}{2c}(n_+-n_-)l  \cong \frac{1}{2}\mu (\alpha+\beta)\omega^2 l
\end{align}


だけ偏光面が回転する.