電磁気学の基礎 II (その25) 15.11, 15.12, 15.13

電磁気学の基礎 II」太田浩一 著 (シュプリンガージャパン) の読書メモ


 15.11節.速度の変換,光円錐と因果関係,固有時など.流水中の光速度の,相対論的な導出.


 15.12節.電磁場と速度の変換則からローレンツ力の変換則を導く.電場について


 \begin{align}
  & (\mathbf{E}_\parallel+\gamma\mathbf{E}_\perp)\left(1-\frac{\mathbf{u}\cdot\mathbf{v}}{c^2}\right)
  -\frac{\gamma}{c^2}\left(\frac{\mathbf{v}_\perp}{\gamma}+\mathbf{v}_\parallel-\mathbf{u} \right) \times
  (\mathbf{u}\times\mathbf{E}_\perp)\\
  &\ = \mathbf{E}_\parallel-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}_\parallel\cdot\mathbf{E}_\parallel
  +\gamma\mathbf{E}_\perp-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}_\perp\cdot\mathbf{E}_\perp-\frac{\gamma u^2}{c^2}\mathbf{E}_\perp\\
  &\ = \mathbf{E}_\parallel-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}\cdot\mathbf{E}+\gamma\left(1-\frac{u^2}{c^2}\right)\mathbf{E}_\perp
  \\
  &\ = \mathbf{E}_\parallel-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}\cdot\mathbf{E}+\frac{1}{\gamma}\mathbf{E}_\perp
\end{align}


となる.ここで


 \begin{align}
\frac{\mathbf{u}\cdot\mathbf{v}}{c^2}\mathbf{E}_\parallel=\frac{\mathbf{u}\cdot\mathbf{v}
  \mathbf{u}\cdot\mathbf{E}}{c^2 u^2}\mathbf{u}
  =\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}_\parallel\cdot\mathbf{E}_\parallel
\end{align}


を使った.磁場の項について


 \begin{align}
  & \gamma\mathbf{u}\times\mathbf{B}_\perp \left(1-\frac{\mathbf{u}\cdot\mathbf{v}}{c^2}\right)
  +\left( \frac{\mathbf{v}_\perp}{\gamma}+\mathbf{v}_\parallel-\mathbf{u} \right)\times
  \left\{ \mathbf{B}_\parallel+\gamma\left(\mathbf{B}_\perp-\frac{\mathbf{u}\times\mathbf{E}_\perp}{c^2}\right)
  \right\} \\
  &\ =\gamma\left(\frac{1}{u^2}-\frac{1}{c^2}\right)\mathbf{u}\cdot\mathbf{v} \mathbf{u}\times\mathbf{B}_\perp 
  +\frac{1}{\gamma}\mathbf{v}_\perp\times\mathbf{B}_\parallel+\mathbf{v}_\perp\times\mathbf{B}_\perp \\
  &\ =\frac{1}{\gamma}\mathbf{v}_\parallel\times\mathbf{B}_\perp
  +\frac{1}{\gamma}\mathbf{v}_\perp\times\mathbf{B}_\parallel+\mathbf{v}_\perp\times\mathbf{B}_\perp
\end{align}


となるので,合わせると


 \begin{align}
\mathbf{F}_\parallel+\frac{\mathbf{F}_\perp}{\gamma}-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}\cdot\mathbf{E}
  =\mathbf{F}_\parallel+\frac{\mathbf{F}_\perp}{\gamma}-\frac{\mathbf{u}}{c^2}\mathbf{v}\cdot\mathbf{F}
\end{align}


になり, \mathbf{F}' の表式になる.


 P479,上から5番目の式では


 \begin{align}
  \frac{d}{dt}\frac{1}{\sqrt{1-\beta^2}}=\frac{\mathbf{v}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{c^2}\frac{1}{(1-\beta^2)^{3/2}}
\end{align}


 \begin{align}
  \mathbf{v}\cdot\frac{d}{dt}\frac{\mathbf{v}}{\sqrt{1-\beta^2}}=\frac{\mathbf{v}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{\sqrt{1-\beta^2}}+
  \frac{v^2}{c^2}\frac{\mathbf{v}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{(1-\beta^2)^{3/2}}
  =\frac{\mathbf{v}\cdot\dot{\mathbf{v}}}{(1-\beta^2)^{3/2}}
\end{align}


より


 \begin{align}
  \frac{d}{dt}\frac{1}{\sqrt{1-\beta^2}}=\frac{\mathbf{v}}{c^2}\cdot\frac{d}{dt}\frac{\mathbf{v}}{\sqrt{1-\beta^2}}
\end{align}


tとなることを使う。


 15.13節.力と速度の変換則がわかると運動エネルギーの時間微分の変換則がわかり,運動エネルギーの形が決まる.


 P481に(15.12)を引用している部分があるが,おそらく誤植である((15.25)か?).


 一様磁場中の荷電粒子の運動は,相対論的であってもらせん運動である.